Kapalılık Özelliği: Gerçekten Bir Güç mü, Yoksa Zihinsel Bir Tuzak mı?
“Her şey kapalı olmalı” diyenlere küçük bir sorum var: Neden?
İşte tam da burada durup düşünmemiz gerekiyor. “Kapalılık özelliği” kulağa ilk duyduğumuzda sağlam, güvenli, düzenli bir yapı çağrıştırıyor olabilir. Ancak bir kavramın sadece kulağa hoş gelmesi, onun sorgulanamaz olduğu anlamına gelmez. Kapalılık özelliği, matematikte bir işlemin sonucunun yine aynı küme içinde kalması anlamına gelir. Yani, örneğin doğal sayılar kümesinde toplama işlemi yaptığında sonuç yine doğal sayıdır. Basit, net ve mantıklı. Peki bu kadar basit bir kavram neden daha derin bir tartışmayı hak ediyor? Çünkü bu “kapalı sistem” mantığı, sadece matematikte değil, düşünce yapımızdan sosyal yapılarımıza kadar her yerde karşımıza çıkıyor. Ve orada işler o kadar da masum değil.
Kapalılık: Düzen mi, Sınır mı?
Kapalılık özelliği ilk bakışta bir avantaj gibi görünür. Çünkü sınırları belirlenmiş bir sistemde her şey kontrol altındadır. Kaos yoktur, sürpriz yoktur, her şey öngörülebilirdir. Ne var ki bu tam da sorunların başladığı noktadır. Çünkü öngörülebilirlik çoğu zaman gelişimin düşmanıdır. Eğer her şey “kendi içinde” kalacaksa, yenilik nereye sığacak? Farklı düşünceler, farklı olasılıklar, beklenmedik sonuçlar bu kadar kolay dışlanabilir mi?
Bugün toplumların, şirketlerin, hatta bireylerin en büyük hatalarından biri de tam olarak bu: Kendilerini kapalı sistemler gibi düşünmeleri. “Bizim değerlerimiz”, “bizim yöntemimiz”, “bizim doğrumuz” gibi ifadeler kulağa güçlü gelir ama aslında gelişimi boğar. Tıpkı matematikteki gibi, dışarıdan bir değer geldiğinde sistemin dışına atılır. Peki ya o dışarıdan gelen şey geleceğin çözümü ise?
Kapalı Bir Kafanın Açık Bir Geleceği Olabilir mi?
Matematikte kapalılık özelliği gerekli olabilir, çünkü orada amaç belirli kurallarla ilerlemektir. Ancak sosyal, kültürel ya da bireysel düzeyde aynı mantığı uygulamak, kendimize koyduğumuz görünmez zincirlerden başka bir şey değildir. Kendini sürekli aynı çevrede döndürmek, aynı fikirlerle yetinmek, “çünkü hep böyleydi” diye düşünmek… Bu gerçekten gelişim mi, yoksa korkunun güzel paketlenmiş hali mi?
Bir düşünün: Eğer bilim insanları sadece mevcut bilgiler içinde kapalı kalsaydı bugün elektriğimiz olur muydu? Eğer filozoflar yalnızca kabul edilen doğrulara bağlı kalsaydı, insanlık zihinsel devrimlerini gerçekleştirebilir miydi? Kapalılık özelliği, düzeni sağlarken aynı zamanda bizi donuklaştıran, körelten bir konfora da mahkûm edebilir.
Kapalılığın Tehlikeli Yanı: Fikirleri De Kapamak
Kapalılık özelliğinin en tehlikeli tarafı, farkında olmadan düşünce yapımıza da sızmasıdır. “Bunu hep böyle yapıyoruz.” “Şu düşünceye yer yok.” “Farklı olan yanlış demektir.” Bu tür cümleler size tanıdık geliyorsa, zihinsel bir kapalılık içinde yaşıyor olabilirsiniz. Ve bu, bireysel düzeyde olduğu kadar toplumsal düzeyde de ciddi sorunlara yol açar.
Kültürlerin içine kapanması, şirketlerin inovasyondan uzaklaşması, bireylerin yeni fikirlere direnmesi… Hepsi aynı zihinsel kapanmanın farklı tezahürleridir. Oysa ilerlemenin yolu, kapalılığı kırmaktan geçer. Yeni olasılıkları denemek, sınırları zorlamak ve bazen de “kapalı kalmak” yerine “açık olmayı” seçmektir.
Provokatif Bir Soru: Belki de Kapalı Kalmaya Alıştık?
Şimdi dürüst olalım: Belki de kapalılık özelliğini sorgulamak istemiyoruz çünkü onun sağladığı konforu seviyoruz. Değişim korkutucu. Belirsizlik rahatsız edici. Ancak hiçbir büyük ilerleme, rahatlık alanında gerçekleşmedi. Sorun şu: Kapalılık özelliği bir güvenlik hissi sunarken, aynı zamanda bizi sıradanlığa mahkûm eder. Bu bir seçimdir: Güvende kalmak mı istiyorsunuz, yoksa büyümek mi?
Sonuç: Kapalılığı Aşmadan Gerçek Gelişim Yok
Kapalılık özelliği, matematiksel bir gereklilik olabilir ama düşünce dünyasında, kültürde, inovasyonda hatta kişisel gelişimde tehlikeli bir fren mekanizmasına dönüşebilir. Sorulması gereken asıl soru şu: “Kapalı kalmak bize ne kazandırıyor, ne kaybettiriyor?” Belki de artık bu özelliği kutsamayı bırakıp, onun dışına çıkmayı denemenin zamanı gelmiştir. Çünkü büyüme, hep kapalı kapıların ardında değil, o kapılar açıldığında başlar.